Τὰ σταυροπηγιακὰ μοναστήρια, οἱ Βοηθοὶ Ἐπίσκοποι καὶ οἱ… ψίθυροι εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Κρήτης
Γράφει ἡ κ. Εὐαγγελία Καρεκλάκη
Ἡ ἐκλογὴ τῶν ἡγουμένων δύο Πατριαρχικῶν Σταυροπηγίων τῆς Κρήτης, τῆς Μονῆς Γουβερνέτου καὶ τῆς Μονῆς Τζαγκαρόλων, σὲ Βοηθοὺς Ἐπισκόπους τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη στὴν πραγματικότητα ἔχει προκαλέσει μούδιασμα στὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, σύμφωνα μὲ ὅσα συζητοῦνται παρασκηνιακὰ καί… χαμηλόφωνα τὶς τελευταῖες ἑβδομάδες.
Ἐκκλησιαστικοὶ κύκλοι διερωτῶνται τί ἦταν ἐκεῖνο ποὺ ὤθησε τὸν Παναγιώτατο, μετὰ ἀπὸ 200- 300 χρόνια, ὅπως λένε, νὰ ἐκλέξει καὶ νὰ χειροτονήσει Ἐπισκόπους κληρικοὺς ἐπὶ κρητικοῦ ἐδάφους. Ἀνησυχοῦν ὅτι ἡ ἀπόφαση αὐτὴ ἔρχεται νὰ σηματοδοτήσει ραγδαῖες ἐξελίξεις καὶ ἀλλαγὲς στὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα τῆς Κρήτης, ἀφοῦ ἤδη ἡ συγκεκριμένη ἐκλογὴ ἔχει δημιουργήσει ἕνα ἰδιότυπο, πρωτοφανές, καθεστώς.
Οἱ δύο νέοι Βοηθοὶ Ἐπίσκοποι, Εὐμενείας Εἰρηναῖος καὶ Δορυλαίου Δαμασκηνός, θὰ ἀναφέρονται ἀπευθείας στὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη, ὅμως ὡς ἡγούμενοι τῶν Μονῶν ὀφείλουν νὰ ἀναφέρονται στὴν τοπικὴ Ἐκκλησία σὲ σχέση μὲ τὴ διοίκηση καὶ τὴ διαχείρισή τους.
Ἐκφράζεται ἔντονος προβληματισμός, ὅπως τουλάχιστον μεταφέρθηκε στὴν «Π», ὅτι ἴσως καλλιεργεῖται καὶ μεθοδεύεται ἀπὸ συγκεκριμένους κύκλους «ἡ ἀποσάθρωση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καὶ ἡ ἄμεση ὑπαγωγή της στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο». Ὑπάρχουν φόβοι ὅτι ἐνδεχομένως ἐπιχειρηθεῖ στὸ μέλλον ἡ κατάργηση ἢ τροποποίηση τοῦ καθεστῶτος διοίκησης καὶ διαχείρισης τῶν Σταυροπηγιακῶν Μονῶν (παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν εἶναι εὔκολη ὑπόθεση).
Ἡ στάση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη φέρεται νὰ ἔχει στεναχωρήσει βαθύτατα ἱεράρχες τῆς Κρήτης, καθὼς θεωροῦν ὅτι εἶναι ἀπαξιωτική, ἄδικη καὶ ἀδικαιολόγητη, δεδομένου ὅτι διαχρονικὰ ἡ τοπικὴ Ἐκκλησία ἔχει ἀποδείξει ἔμπρακτα τὴν ἀδιαπραγμάτευτη ἀγάπη καὶ ἀφοσίωσή της στὸν Παναγιώτατο καὶ στὸ Φανάρι.
Κοινῶς, δὲν τοῦ ἔχει χαλάσει ποτὲ χατίρι. Καὶ οὔτε πρόκειται ποτὲ οἱ Ἱεράρχες τῆς Κρήτης νὰ διατυπώσουν δημόσια τὴν πικρία τους ἢ νὰ ἔρθουν σὲ κόντρα μὲ τὸν Πατριάρχη γιὰ ζητήματα μὲ τὰ ὁποῖα διαφωνοῦν. Πρὸς τί ὅμως αὐτὸ τὸ «ἄδειασμα» τῆς Ἱερᾶς Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης;
Ἔχουν βάση οἱ ἀναλύσεις (οἱ ὄχι καὶ τόσο φιλοπατριαρχικὲς ὁμολογουμένως) περὶ κινδύνου τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ καθεστῶτος τῆς Κρήτης; Ποιὲς εἶναι τελικὰ οἱ προθέσεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη γιὰ «τὸ πολύτιμο διαμάντι στὴν κορώνα τῆς μητρὸς Ἐκκλησίας», ὅπως ἔχει ἀποκαλέσει τὴν Κρήτη;
Σαστισμένοι
Ἐκκλησιαστικοὶ παράγοντες ποὺ ἐμφανίζονται σαστισμένοι ἀπὸ τὶς ἐξελίξεις τῶν τελευταίων ἑβδομάδων ὑποστηρίζουν ὅτι συγκεκριμένοι κύκλοι, ἀκόμα καὶ μέσα ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης (ἂν καὶ ἐλάχιστοι αὐτοί), ἔχουν καταφέρει νὰ πείσουν τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη γιὰ τὴν ἀναγκαιότητα ἄσκησης τῶν κανονικῶν του δικαιωμάτων μὲ αἰχμὴ τοῦ δόρατος, στὴ φάση αὐτή, τὶς πατριαρχικὲς σταυροπηγιακὲς μονές.
Τοὺς ἀποδίδεται ὅτι εἰς τὸ ὄνομα τῶν κανονικῶν δικαιωμάτων τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου πέτυχαν νὰ ἀναβαθμίσουν ἕνα προσωπικὸ ζήτημα (ἐπιθυμία ἢ καὶ φιλοδοξία) σὲ θεσμικό, μὲ ἀπρόβλεπτη συνέχεια, ὅπως προειδοποιοῦν, γιὰ τὸ ἰσχῦον καθεστώς. Ἐκτιμᾶται ὅτι τὸ κίνητρο σὲ αὐτὴν τὴν προσέγγιση δὲν ἦταν γιὰ ὅλους τὸ ἴδιο. «Ὑπάρχει ἕνα παρασκήνιο ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ πολλὰ καὶ διαφορετικὰ κομμάτια πὰζλ μὲ διαφορετικὰ κίνητρα καὶ ἐπιδιώξεις.
Κάποιοι πράγματι μπορεῖ νὰ κινήθηκαν καλοπροαίρετα, πιστεύοντας ὅτι ὁ Πατριάρχης θὰ πρέπει νὰ ἀσκεῖ τὰ κανονικά του δικαιώματα. Ὁρισμένοι κύκλοι δὲν βλέπουν μὲ καλὸ μάτι τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης καὶ ἄλλοι πάλι ἴσως θέλουν νὰ ἐξασφαλίσουν εὔνοια καὶ ἐπιθυμητούς συσχετισμοὺς μὲ φόντο τὶς ἀρχιεπισκοπικὲς ἐκλογές», ἐκτιμᾶ ἐκκλησιαστικὸς παράγοντας.
Οἱ ὑποστηρικτὲς αὐτοῦ τοῦ σεναρίου, ἐκεῖνοι δηλαδὴ ποὺ ἐμφανίζονται ἀνήσυχοι ἀπὸ τὴν ἐκλογὴ τῶν δύο βοηθῶν Ἐπισκόπων, παραπέμπουν στὸ πρόσφατο παρελθόν. Λένε δηλαδὴ ὅτι ὅλες αὐτὲς οἱ ἐξελίξεις δρομολογήθηκαν ἀπὸ τὴν ἐκλογὴ τοῦ νέου Ἐπισκόπου Κνωσοῦ καὶ μετά.
Ὑποστηρίζουν ὅτι τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἦταν καταλύτης γιὰ τὰ ὅσα ἀκολούθησαν καὶ θὰ ἀκολουθήσουν. Ὡς γνωστὸν ὁ ἀρχιμανδρίτης Πρόδρομος Ξενάκης ἐξελέγη μὲ ἑπτὰ ψήφους, ἐνῶ ἀπὸ μία ψῆφο πῆραν ὁ πρωτοσύγκελλος τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, Μεθόδιος Βερνιδάκης καὶ ὁ Ἡγούμενος τῆς Μονῆς Γουβερνέτου, Εἰρηναῖος Βερυκάκης, ὁ ὁποῖος πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες χειροτονήθηκε Βοηθὸς Ἐπίσκοπος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη ὑπὸ τὸν τίτλο Εὐμενείας.
Ὁ Ἡγούμενος τῆς Μονῆς Γουβερνέτου ἔχει πνευματικὴ σχέση τόσο μὲ τὸν Σεβασμιώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Κρήτης κ. Εἰρηναῖο ὅσο καὶ μὲ τὸν Καθοδηγούμενο τῆς Ἁγιορείτικης Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου, ἀρχιμανδρίτη Ἐφραίμ, ὁ ὁποῖος ἄλλωστε συμμετεῖχε στὴ χειροτονία του.
Οἱ σταυροπηγιακὲς μονὲς ἔχουν πνευματικὴ ἐξάρτηση ἀπὸ τὸν Πατριάρχη καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης οὐδέποτε ἀρνήθηκε καὶ οὔτε θὰ τολμοῦσε νὰ ἀρνηθεῖ ἀπὸ σεβασμὸ καὶ ἀγάπη τὸ κανονικό του δικαίωμα. Εἶναι ὅμως ζητούμενο ποιὲς εἶναι οἱ προθέσεις Βαρθολομαίου σὲ σχέση μὲ τὴ διοίκηση καὶ τὴ διαχείριση τῶν σταυροπηγιακῶν μονῶν.
Θὰ ἐπιχειρηθεῖ νὰ καταργήσει ἢ νὰ τροποποιήσει τὸ ἰσχῦον καθεστώς; Μὲ βάση τὸν Καταστατικὸ Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης τὴν ἐποπτεία τῆς διοίκησης καὶ διαχείρισής τους ἔχει ἡ Ἱερὰ Ἐπαρχιακὴ Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, καὶ ὄχι ὁ Πατριάρχης. Ὑπάρχει ἡ ἄποψη (ἔχει διατυπωθεῖ καὶ δημόσια, Ὀρθόδοξος Τύπος) ὅτι ἡ ἐκλογὴ τῶν δύο Βοηθῶν Ἐπισκόπων συνιστᾶ παραβίαση τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης καὶ θὰ ἔπρεπε νὰ παραιτηθοῦν ἀπὸ τὴ θέση τῶν ἡγουμένων.
Εἶναι ἐντυπωσιακὸ πάντως ὅτι ἐκεῖ ποὺ ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης ἔκανε 9 χρόνια νὰ ἀποκτήσει Βοηθὸ Ἐπίσκοπο (ἐκλογὴ Πρόδρομου ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Ἐπαρχιακὴ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 2019), ξαφνικὰ βρέθηκε σὲ χρόνο dt μὲ ἄλλους δύο Βοηθοὺς Ἐπισκόπους, οἱ ὁποῖοι ὅμως θὰ ἀναφέρονται ἀπευθείας στὸ Πατριαρχεῖο. Θὰ εἶναι δηλαδὴ ἀπὸ τὴ μία Βοηθοὶ Ἐπίσκοποι καὶ θὰ ἀναφέρονται στὸν Πατριάρχη καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη Ἡγούμενοι καὶ θὰ ἀναφέρονται στὴν Ἱερὰ Ἐπαρχιακὴ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης!
Ἑρμηνεῖαι
Ὑπάρχουν βεβαίως καὶ ἄλλες ἑρμηνεῖες στὴν κίνηση ἐκλογῆς τῶν δύο νέων Βοηθῶν Ἐπισκόπων. Ὑπάρχει ἡ ἄποψη ὅτι ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης θέλει νὰ ἰσχυροποιήσει τὴ θέση του καὶ τὴν ἐπιρροή του καὶ γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ προχώρησε σὲ ἐκλογὴ Ἐπισκόπων, ξεκινώντας ἀπὸ τὴν ἀσφάλεια τῆς Κρήτης.
Θεωροῦν ὅτι εἶναι ἕνας προάγγελος γιὰ ἀνάλογες κινήσεις σὲ σταυροπηγιακὲς μονὲς στὴν Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία καὶ ὄχι μόνο. Πάντως κύκλοι τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας δὲν βλέπουν μὲ καλὸ μάτι τὴν ἐπαναφορὰ στὸ προσκήνιο τῶν σταυροπηγιακῶν μονῶν ποὺ πάντα προκαλοῦσε προστριβὲς καὶ ἐντάσεις μεταξὺ Ἀθήνας καὶ Φαναρίου καὶ φοβοῦνται ὅτι θὰ ὑπάρξει καὶ συνέχεια…(orthodoxia.info). Καὶ σὲ ἐπίπεδο Κρήτης θεωροῦν ὑπερβολικὸ τὸ σενάριο τοποθέτησης νέου Ἐπισκόπου σὲ κάθε σταυροπηγιακὸ μοναστήρι. Ὁ πανδαμάτωρ χρόνος θὰ δείξει τελικῶς, ἂν οἱ ἀνησυχίες ποὺ ἐκφράζονται εἶναι βάσιμες…
Πῶς θὰ ἀντιδράση ἡ κυβέρνησις;
Πῶς θὰ μπορέσει ἆραγε ὁ Πατριάρχης νὰ «πάρει» τὰ σταυροπηγιακὰ μοναστήρια στὸ Φανάρι;
Πέραν τῆς ὅποιας ἀντίδρασης ἢ ὄχι τῶν μητροπολιτῶν, ὑπάρχει καὶ ἡ ἑλληνικὴ Πολιτεία.
Πῶς θὰ δεχθεῖ ἡ κυβέρνηση μία τέτοια ἀλλαγὴ, πού ἀπαιτεῖ νομοθετικὴ ρύθμιση;
«Δὲν εἶναι δύσκολο, ἐὰν ὁ Πατριάρχης ἐξηγήσει στὴν κυβέρνηση τί ἀκριβῶς θέλει καὶ γιατί τὸ ζητᾶ τώρα», λένε ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ δὲν εἶναι καὶ κάτι εὔκολο.
«Μά, ἔχει τὸ Φανάρι νὰ κάνει στὴ Ρόδο, στὴ Θεσσαλονίκη ἔχει ὁλόκληρο πρότζεκτ μὲ κατασκευαστικὸ ὅμιλο.
Γιατί ὄχι καὶ στὴν Κρήτη;
Εἶναι μεγάλη ἀλλαγή, ἀλλὰ ὁ Πατριάρχης μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει τί συμβαίνει.
Τότε βέβαια κάποιοι Ἱεράρχες μπορεῖ νὰ ἐκτεθοῦν, νὰ ἔχουν πρόβλημα, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει ἀλλιῶς» λένε.
Τὸ ζητούμενο εἶναι γιὰ τὴν κυβέρνηση, ἐὰν δεχτεῖ τέτοια ἀλλαγὴ σὲ τόσο χαλεποὺς καιρούς, ποὺ τὰ ἐθνικὰ θέματα ἔχουν χτυπήσει κόκκινο.
Πηγή: Ἐφημερὶς «ΠΑΤΡΙΣ», 23.12.2019
